Heydər Əlirza oğlu Əliyev – Azərbaycan tarixində öz dərin izi ilə qalmış, dövlətçilik ənənələrinin bərpa və möhkəmləndirilməsində müstəsna xidmətləri olmuş görkəmli siyasi və dövlət xadimidir. Onun bütün ömrü xalqına, vətəninə və dövlətinə həsr olunmuşdur. Müstəqil Azərbaycan Respublikasının qurucusu və memarı olan Heydər Əliyev xalqın yaddaşında böyük lider, xilaskar və strateji düşüncəyə malik uzaqgörən siyasətçi kimi qalmışdır.

Heydər Əliyev 10 may 1923-cü ildə Naxçıvan şəhərində anadan olmuşdur. 1939-cu ildə Naxçıvan Pedaqoji Texnikumunu bitirmiş, sonra Azərbaycan Sənaye İnstitutuna (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) daxil olmuşdur. Böyük Vətən Müharibəsi illərində təhsilini yarımçıq qoyaraq dövlət orqanlarında və təhlükəsizlik xidmətində çalışmışdır.

1950–60-cı illərdə o, SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsində (DTK) yüksək vəzifələrdə çalışmış, 1964-cü ildən Azərbaycan SSR DTK sədrinin müavini, 1967-ci ildən isə sədri vəzifəsində çalışaraq general-mayor rütbəsinə qədər yüksəlmişdir.

1969-cu ildə Heydər Əliyev Azərbaycan Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin birinci katibi seçildi. Bu, onu Azərbaycan SSR-in faktiki rəhbərinə çevirdi. O dövrdə respublika iqtisadi və sosial cəhətdən geridə qalmış, sənaye və kənd təsərrüfatında problemlərlə üzləşmişdi. Heydər Əliyev islahatlara başlayaraq qısa müddət ərzində ölkədə genişmiqyaslı inkişaf və yenidənqurma işlərinə rəhbərlik etdi.

Əsas sahələrdə modernləşmə aparıldı, sənaye müəssisələri tikildi, kənd təsərrüfatı modernləşdirildi, təhsil və mədəniyyət sahələri inkişaf etdirildi. Onun təşəbbüsü ilə minlərlə gənc SSRİ-nin qabaqcıl ali məktəblərinə göndərilərək yüksək ixtisaslı kadr kimi yetişdirildi.

1982-ci ildə Heydər Əliyev SSRİ rəhbərliyinə – Sov.İKP MK Siyasi Bürosunun üzvü və SSRİ Nazirlər Soveti sədrinin birinci müavini vəzifəsinə təyin edildi. Bu, onu sovetlər birliyinin ən yüksək rəhbərlik dairəsində təmsil olunan ilk azərbaycanlı etdi. Bu dövrdə o, bir çox strateji məsələlərin həllində iştirak etmiş, sosial və iqtisadi məsələlərin koordinasiyası ilə məşğul olmuşdur.

1987-ci ildə Heydər Əliyev Mixail Qorbaçovun rəhbərliyi altında SSRİ-də baş verən dəyişikliklərə qarşı çıxaraq vəzifədən istefa verdi. Bundan sonra o, siyasi təzyiqlərlə üzləşdi və uzun illər ictimai-siyasi həyatdan təcrid olundu. 1990-cı ilin yanvarında sovet qoşunlarının Bakıya daxil olmasını və faciəyə səbəb olmasını sərt şəkildə pislədi və Moskvadakı Azərbaycan nümayəndəliyində bəyanatla çıxış etdi.

1990-cı ilin iyul ayında Heydər Əliyev doğulduğu Naxçıvana qayıtdı və burada siyasi fəaliyyətini bərpa etdi. O, Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin sədri seçildi və həmin dövrdə muxtar respublikanı erməni təcavüzündən qorumağa, sabitliyi saxlamağa müvəffəq oldu. Milli dövlətçiliyin əsaslarını Naxçıvanda quraraq müstəqillik rəmzlərini bərpa etdi – üçrəngli bayraq, milli bayramlar, türkçülük ideologiyası və tarixi mirasların bərpası bu dövrə təsadüf edir.

1993-cü ildə Azərbaycan dərin siyasi və iqtisadi böhranla qarşılaşmış, vətəndaş müharibəsi təhlükəsi yaranmışdı. Xalqın təkidi ilə Heydər Əliyev Bakıya dəvət olundu. İyunun 15-də o, Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin sədri seçildi və faktiki olaraq ölkəyə rəhbərlik etməyə başladı. Bu gün həmin tarix "Milli Qurtuluş Günü" kimi qeyd olunur.

Oktyabr ayında isə xalqın iradəsi ilə Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçildi. Onun yenidən hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycan dövlətinin dağılmaqdan xilas olması, sabitlik və inkişaf yoluna qədəm qoyması demək idi.

1993–2003-cü illər Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın müstəqil dövlətçiliyinin formalaşması və möhkəmlənməsi dövrü oldu. O, aşağıdakı sahələrdə əsaslı islahatlara rəhbərlik etdi:

Siyasi sabitlik: Silahlı qarşıdurmalar dayandırıldı, separatçılıq ləğv olundu.

İqtisadi islahatlar: Neft strategiyası hazırlandı, "Əsrin müqaviləsi" imzalandı (1994).

Ordu quruculuğu: Peşəkar ordu formalaşdırıldı.

Konstitusiyanın qəbulu: 1995-ci ildə müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası qəbul olundu.

Xarici siyasət: Azərbaycan beynəlxalq təşkilatlara üzv oldu, Avropa və dünya ilə əlaqələr quruldu.

Heydər Əliyev 12 dekabr 2003-cü ildə vəfat etdi. Onun ölümü təkcə Azərbaycanda deyil, beynəlxalq miqyasda da böyük kədər doğurdu. Onun siyasi kursu bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Heydər Əliyev ideyaları müasir Azərbaycanın inkişafının təməlini təşkil edir.

Bu gün Heydər Əliyev yalnız siyasi lider deyil, həm də milli iftixar və rəmzdir. Onun adı daşıyan Heydər Əliyev Fondu, Heydər Əliyev Mərkəzi və ölkənin bütün bölgələrində onun irsini yaşadan yüzlərlə abidə, təhsil və mədəniyyət ocaqları fəaliyyət göstərir. 2023-cü il Azərbaycanda "Heydər Əliyev İli" elan olundu və onun 100 illiyi böyük təntənə ilə qeyd edildi.

Heydər Əliyev xalqını və dövlətini ən ağır zamanlarda qorumağı bacaran nadir şəxsiyyətlərdən biri olmuşdur. Onun müdrikliyi, uzaqgörənliyi, dövlətə və millətə olan sonsuz sevgisi nəticəsində bu gün Azərbaycan müstəqil, güclü və inkişaf edən bir ölkəyə çevrilmişdir. Heydər Əliyev – əbədiyaşar lider, milli iftixar və müasir Azərbaycanın banisidir.

Azturkxeber.az saytının təsisçi rəhbəri Sahilə Bayramlı