İnsan beyninin mürəkkəbliyi – 86 milyard neyron və 100 trilyondan çox əlaqə ilə – idrak, dil, yaradıcılıq və sosial qarşılıqlı əlaqə kimi çoxsaylı funksiyaları dəstəkləyir. Lakin fərdlər arasında beyin siqnalları və dinamikasındakı dəyişikliklərin idrak və davranışda necə fərqlər yaratdığı hələ də tam anlaşılmayıb. Sent-Luisdəki Vaşinqton Universitetində nevroloqlar və mühəndislər tərəfindən aparılan yeni bir araşdırma bu sahədə bilik boşluğunu dolduracaq innovativ bir çərçivə təqdim edir.

azturkxeber.az “MedicalXpress” saytına istinadla xəbər verir ki, McKelvey Mühəndislik Məktəbindən dosent ShiNung Ching və Psixologiya və Beyin Elmləri Departamentindən professor Todd Braverin rəhbərlik etdiyi bu araşdırma “PNAS” jurnalında dərc olunub.

Araşdırmada fərdi beyin dinamikasını dəqiq şəkildə təhlil etmək üçün qeyri-invaziv və yüksək temporal rezolyusiyaya malik beyin skanları əsasında fərdiləşdirilmiş beyin modelləri hazırlanıb. Bu texnika həm tədqiqat, həm də klinik sahələrdə yeni imkanlar yaradır və nevroloji vəziyyətlərin diaqnozu və müalicəsi üçün istifadə edilə bilər.

Araşdırmanın ilk müəllifi, hazırda İllinoys Universitetində dosent olan Metyu Sinq bildirib: “Bu iş beyin dinamikasında insandan insana dəyişkənliyi anlamaq ehtiyacından qaynaqlanır. Yeni çərçivə beyin mexanikası və biofiziki mexanizmlər haqqında anlayışlar təqdim edir, həmçinin fərdlər arasındakı unikal beyin dinamikalarını izah etməyə kömək edir”.

Tədqiqatın əsas üstünlüklərindən biri, alfa və beta dalğalarının fərdi variasiyalarını təhlil edərək onları qlobal beyin dinamikası ilə əlaqələndirməkdir. Alfa dalğaları daha çox rahat idrak vəziyyətləri (məsələn, meditasiya), beta dalğaları isə həyəcanlı və aktiv idrak vəziyyətləri (məsələn, qərar qəbul etmək, problem həll etmək) ilə bağlıdır. Alfa dalğalarının pik tezliyindəki fərqlər beyin və davranışdakı fərdi fərqlərin etibarlı ölçüsü hesab olunur. Araşdırmada alfa və beta tezliklərindəki dəyişikliklər beyindəki eksitator (həyəcanverici) və inhibitor (tənzimləyici) neyronlar arasındakı tarazlıqla əlaqələndirilib. Fərdiləşdirilmiş modellər bu nümunələri dəqiq şəkildə təkrarlayaraq gələcəkdəki beyin fəaliyyətini proqnozlaşdıra bilir. “Təqdim etdiyimiz bu yeni texnika beyin fəaliyyətinin qeyri-invaziv ölçülməsinə əsaslanır və fərdi beyin dinamikalarının mexanizmlərini araşdırmaq üçün güclü bir vasitədir”, - deyə ShiNung Ching bildirib. O əlavə edib ki, bu çərçivə fərdi tibbi müdaxilələr üçün də yeni imkanlar açacaq. Professor Braver isə vurğulayıb: “Növbəti mərhələdə bu çərçivənin genişləndirilməsi və təkmilləşdirilməsi üzərində işləyəcəyik. Bu yanaşma beyin dinamikasındakı fərdi variasiyaların idrak fərqlərinə necə səbəb olduğunu izah etməkdə yeni anlayışlar təqdim edə bilər”.

Araşdırma qrupu bu çərçivənin neyrostimulyasiya kimi texnologiyalarla idrak funksiyalarını gücləndirmək üçün də istifadə ediləcəyini ümid edir.