Qəzza zolağında baş verən faciə, yalnızca dar bir coğrafiyada yaşanan bir toqquşma kimi deyil, insanlığın ortaq vicdanını yaralayan və hər keçən gün dərinləşən humanitar fəlakət kimi qiymətləndirilməlidir. İsrailin aylardır davam edən bombardmanları qadınları, uşaqları və yaşlıları hədəfə alaraq şəhərləri yaşanmaz hala gətirmişdir. Evlər, xəstəxanalar, məktəblər və ibadətgahlar dağıdılmış; ərzaq, su, səhiyyə və elektrik kimi əsas xidmətlər çökdürülmüşdür. Aclıq, susuzluq və epidemiyaların yayılma riski Qəzzəni ümumi bir humanitar süquta sürükləyir. İndiyədək çoxu qadın və uşaq olmaqla 61 mindən çox fələstinli İsrail hücumları nəticəsində həyatını itirmişdir. Bu mənzərə təkcə müharibənin deyil, sistematik bir məhv siyasətinin açıq göstəricisidir.

Bu dəhşətli tablo qarşısında dünyanın susqunluğu və ya zəif reaksiyaları yalnızca ağrını dərinləşdirir və zülmün davamına zəmin yaradır. Qərbin digər böhranlarda sürətlə hərəkətə keçdiyi halda, Qəzza məsələsində sərgilədiyi ikili standartlar, beynəlxalq nizamın prinsip və qaydalara söykəndiyi iddiasına ciddi zərbə vurur. Ukrayna böhranında göstərilən həssaslıq Qəzzədə də göstərilsəydi, bu gün tamam fərqli bir mənzərə ilə üz-üzə qalardıq. İsrailin heç bir sanksiya ilə qarşılaşmadan hərəkət etməsi beynəlxalq hüquq və insan haqları normalarının aşınmasına səbəb olur. Qəzzədə baş verən böhran beynəlxalq ictimaiyyətin əsas insan dəyərlərini müdafiə edib-etməyəcəyini göstərəcək bir lakmus kağızıdır.

Türkiyə, ilk gündən etibarən Qəzzədəki zülmün və ağırlaşan humanitar fəlakətin sona çatdırılması üçün israrlı, ardıcıl və qətiyyətli mövqe nümayiş etdirmişdir. AFAD, Qızıl Aypara və qeyri-hökumət təşkilatlarımız sahədə fəal işləyir; bütün maneələrə baxmayaraq, bölgədəki qardaş ölkələrin dəstəyi ilə ərzaq, dərman və tibbi ləvazimatlar bölgəyə çatdırılır. Qəzzəli yaralılar təxliyə edilərək Türkiyədə müalicə olunur. Yardımlar yalnız təcili ehtiyacları qarşılamaqla kifayətlənmir, eyni zamanda Qəzza xalqının tək olmadığını bütün dünyaya çatdırır.

Diplomatik sahədə isə BMT və İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı çərçivəsində atəşkəs çağırışlarımız davam edir; fələstinli qruplar arasında vasitəçilik səylərimiz sürdürülür. 25 iyunda Haaqada keçirilən NATO Zirvəsində kövrək atəşkəsin daimi sülhə çevrilməsi lazım olduğunu vurğuladım və “Qəzzənin itirəcək vaxtı yoxdur” xəbərdarlığını etdim. İsrailin beynəlxalq hüququ pozan hücumlarını və kollektiv cəza siyasətini açıq şəkildə soyqırım olaraq tanıdım. Xüsusilə Qətər başda olmaqla region ölkələri ilə humanitar yardım, atəşkəs müzakirələri və yenidənqurma mövzularında sıx əməkdaşlıq aparırıq. Qətərin həm humanitar yardımların təmin edilməsi, həm də qətliamın dayandırılmasına yönəlik diplomatik təşəbbüslərdəki lider rolunu yüksək qiymətləndiririk.

Qəzzədəki zorakılıq yalnız Fələstin xalqını deyil, bütün bölgənin sabitliyini təhdid edir. İsrail və İran arasındakı gərginlik genişmiqyaslı bir toqquşma riskini artırır. Bu vəziyyət, Şərqi Aralıq dənizindən Bəsrə körfəzinə qədər bütün coğrafiyada təhlükəsizlik balansını poza bilər. Böhranın dərinləşməsi yeni miqrasiya dalğaları, radikallaşma və enerji təhlükəsizliyi baxımından ciddi təhdidlər yaradır. Qəzza məsələsi sadəcə humanitar bir böhran deyil, həm də qlobal təhlükəsizlik və sülh üçün strateji əhəmiyyətə malikdir.

Həll yolları əslində açıqdır. İlk növbədə dərhal atəşkəs elan edilməli, bütün hücumlar qeyd-şərtsiz dayandırılmalıdır. Ərzaq, su və tibbi yardımın maneəsiz şəkildə çatdırılacağı humanitar dəhlizlər açılmalı; mülki şəxslərin qorunması üçün beynəlxalq mexanizmlər qurulmalıdır. Türkiyə bu prosesdə təşkilatlandırıcı aktor olmağa hazırdır. Müharibə cinayətləri və insan haqları pozuntuları Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsi və Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsi çərçivəsində araşdırılmalı; məsul şəxslər hüquq qarşısında cavab verməlidir. İsrailin təzyiqinə məruz qalan UNRWA başda olmaqla yardım təşkilatlarına davamlı maliyyə mənbələri təmin olunmalıdır.

Qəzzənin yenidən qurulması yalnız dağıdılmış binaların tikintisi ilə məhdudlaşmamalı; təhsil, səhiyyə, infrastruktur, iqtisadi inkişaf və siyasi təmsil hüquqlarını da təmin edən hərtərəfli bir prosesə çevrilməlidir. Bu proses yerli xalqın birbaşa iştirakı və BMT ilə regional təşkilatların nəzarəti altında həyata keçirilməlidir. Davamlı sülhün təməli, müstəqil, suveren və coğrafi bütövlüyü təmin edilmiş bir Fələstin dövlətinin tanınmasından keçir. İki dövlətli həll bölgədə sülhün və sabitliyin yeganə açarıdır.

Qəzzədə yaşananlar, müharibənin həqiqətin ardınca gedənləri də hədəf aldığını bir daha göstərdi. Son aylarda çox sayda jurnalist, sadəcə öz vəzifələrini yerinə yetirdikləri, münaqişə bölgələrindən həqiqəti dünyaya çatdırmağa çalışdıqları üçün öldürülmüşdür. Xüsusilə Al Jazeera-nın itkiləri, mətbuat azadlığına və informasiyaya çıxış hüququna qarşı ən vəhşi hücumlardan biridir. Həqiqəti dünyaya çatdırmaq, müharibənin yalan və təbliğat pərdəsini aralamağa çalışan cəsur insanların ölümü hamımız üçün böyük itkidir. Onların xatirəsi ədalət axtarışının simvolu olacaqdır. Həyatını itirənlərin ailələrinə, həmkarlarına və bütün media ictimaiyyətinə başsağlığı verirəm.

Fələstin və Qəzza məsələsi sərhədlərin fövqündə, bəşəriyyətin ortaq imtahanıdır. Bosniya və Ruandada baş verənlərə laqeyd qalındıqda insanlıq şərəfinin hansı ağır bədəl ödədiyini unutmaq olmaz. Bu səbəblə Türkiyənin Qəzza ilə bağlı sərgilədiyi qətiyyətli mövqe, həm əxlaqi bir məsuliyyət, həm də strateji bir zərurətdir. Qətər başda olmaqla humanitar diplomatiyaya inanan bütün aktorlarla birlikdə daimi, ədalətli və şərəfli bir sülh üçün səylərimizi davam etdirəcəyik. Biz, sülhün mümkünsüz deyil, gecikmiş bir zərurət olduğuna inanırıq. Sülhü həyata keçirmək üçün əlimizdən gələni edirik və etməyə davam edəcəyik.

Tarix, kimlərin hərəkətə keçdiyini, kimlərin Qəzzədəki zülmə göz yumduğunu qeydə alır. Qəzzənin itirəcək vaxtı yoxdur; beynəlxalq ictimaiyyət qlobal vicdanın səsinə qulaq asmalı və dərhal hərəkətə keçməlidir. İnsanlığın gələcəyi, bu gün atılacaq cəsarətli addımlarla formalaşacaqdır.

Recep Tayyip ERDOĞAN

Türkiyə Respublikasının Prezidenti